Ετήσια Ελληνική Εκδοση του International Journal of Psychoanalysis

Σημείωμα των εκδοτών

Δημήτρης Τζάκσον, Ιωάννης Βαρτζόπουλος

Ο δεύτερος τόμος της Ελληνικής έκδοσης (Greek Annual) του International

Journal οf Psychoanalysis περιλαμβάνει μία επιλογή άρθρων που αποδίδουν μία ώριμη στιγμή ανάπτυξης της ψυχαναλυτικής θεωρίας στον τομέα που αναφέρονται.

Στο άρθρο “Νηπιακή αμφισεξουαλικότητα και το πλήρες οιδιπόδειο σύμπλεγμα: οι απόψεις του Freud για την ετεροσεξουαλικότητα και την ομοφυλοφιλία.” της Susann Heenen-Wolff που μετέφρασε η Χάρις Χατζή παρουσιάζεται η αμφισεξουαλικότητα ως η βάση του ψυχοδυναμικού

χαρακτήρα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, μίας άποψης που αποδίδειστο ψυχαναλυτικό πεδίο τη δυνατότητα να παρακολουθήσει σε βάθος την προέλευση και το πεπρωμένο του ενορμητικού δυναμικού του ανθρώπου. Η ετεροφυλική και η ομοφυλοφιλική επιλογή αποτελούν εν δυνάμει εκδοχές της τελικής διαμόρφωσης της επιλογής αντικειμένου, ένα πεδίο ανοικτό στις εμπειρίες της ζωής και στη διαδικασία της ψυχανάλυσης.

Στο άρθρο “Ο ρόλος της ανακληθείσας από τον ασθενή ιστορίας και το ασυνείδητο παρελθόν στην εξέλιξη της ‘Εδώ και Τώρα’ κλινικής τεχνικής της Betty Joseph” του Joseph Aguayo, που επίσης μετέφρασε η Χάρις Χατζή, παρουσιάζεται μία συστηματική ανάλυση του τρόπου με τον οποίο χειριζόμαστε τη σχέση παρελθόντος-παρόντος στην ψυχανάλυση. Την πρώτη περίοδο της ψυχανάλυσης θεωρείτο ότι η ανακάλυψη του ασυνείδητου παρελθόντος με τη μορφή της ασυνείδητης σύγκρουσης, ο τρόπος που αυτό βιώθηκε “εκεί και τότε” ήταν η ουσιώδης παράμετρος για τη βελτίωση του ασθενούς. Η Betty Joseph ήταν από τις βασικές φιγούρες που μετέφερε την έμφαση στο “εδώκαι τώρα”. Εστίασε την προσοχή της στον τρόπο με τον οποίο το ασυνείδητο παρελθόν επηρεάζει στο παρόν την επιλογή αντικειμένου και τη διαμόρφωση της μεταβίβασης και αντιμεταβίβασης. Εκτός από το παρελθόν που χρησιμοποιείται για την κατανόηση του παρόντος, τώρα χρησιμοποιείται και το παρόν για την κατανόηση του παρελθόντος.

Στο άρθρο “Επανεξέταση της Θεραπευτικής Δράσης: Ο Loewald, η Γνωστική Νευροεπιστήμη και η Απαρτίωση της Δυαδικότητας της Μνήμης”των Jefferson A. Singer & Martin A. Conway, που μετέ φρασε ο Νίκος Λαμνίδης παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο η ψυχανάλυση συνεργάζε-

ται με τις νευροεπιστήμες ώστε να διευρύνει το εννοιολογικό της πλαίσιο και τις θεραπευτικές της δυνατότητες.

Συγκεκριμένα περιγράφεται ένα διπλό σύστημα μνήμης, ένα σύστημα που είναι εγγύς-του-βιώματος αισθητηριακό-αντιληπτικό, και ένα άλλο που είναι συμβολικό και εννοιολογικό. Τονίζεται η σημασία ορισμένων απαρτιωτικών και αυτοβιογραφικών μνημών, που ονομάζονται ‘εαυτο-καθορίζουσες μνήμες’, στο να βοηθούν στην κατανόηση μεταβιβαστικών δυναμικών και στο να παρέχουν μεταφορικά σημεία αναφοράς για την περαιτέρω καθοδήγηση της θεραπείας. Η συνδυαστική αυτή εμβάθυνση στην αντίληψη του παρελθόντος και στην θεραπευτική αξιοποίησή του, μας δίνει μία συμπληρωματική προσέγγιση, αν και με διαφορετικούς

όρους, της σχέσης παρελθόντος-παρόντος που αναλύθηκε στο άρθρο για

τις αντιλήψεις της Betty Joseph.

Ο Κώστας Ζερβός ως μεταφραστής παρουσιάζει το άρθρο: ≪Χτυπούν έναν πατέρα≫: κατασκευές στην ανάλυση ορισμένων ανδρών, της Rosine Jozef Perelberg, με προφανή αναφορά στο άρθρο του Freud “χτυπούν ένα παιδί”. Αναφέρεται σ’ έναν αποκλεισμός [foreclosure] της σχέσης με τον πατέρα και μια έλλειψη της εσωτερίκευσης του πατέρα ως συμβολικής ικανότητας. Αυτό που υποστηρίζει ο συγγραφέας είναι ότι αυτή η απουσία του πατέρα στην συμβολική του λειτουργία στην συνέχεια σεξουαλικοποιείται μέσα από μια διάχυση των ερωτικών και καταστροφι-

κών ενορμήσεων. Το συμβολικό χτύπημα του πατέρα λαμβάνει χώρα ως το κατώφλι μεταξύ της πρωκτο-σαδιστικής οργάνωσης και της οιδιπόδειας κατάστασης και φαίνεται να παίζει το ρόλο ενός ασυνείδητου καταλύτη στην εξέλιξη της ανάλυσης.

Ο Κώστας Ζερβός πάλι παρουσιάζει το ενδιαφέρον άρθρο: “Μεταξύ καλάμων: Ο Σοπενχάουερ και ο Φρόυντ γύρω από τον σαδισμό και τον μαζοχισμό” του Robert Grimwade. Το άρθρο πρεσβεύει ότι ο Ζίγκμουντ Φρόυντ και ο Αρθούρος Σοπενχάουερ έβλεπαν τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο. Και οι δύο άνδρες ήταν απαισιόδοξοι σε σχέση με την δύναμη της ανθρώπινης λογικής και απέδιδαν

την ανθρώπινη συμπεριφορά σε πανίσχυρες ασυνείδητες δυνάμεις και, ως αποτέλεσμα, ήταν και οι δύο βαθύτατα σκεπτικιστές αναφορικά με το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτό το άρθρο συγκρίνει την φιλοσοφική θεωρία του Σοπενχάουερ με την ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ.

Διαπιστώνει ότι ενώ ο Σοπενχάουερ και ο Φρόυντ μοιράζονταν έναν κοινό φιλοσοφικό προσανατολισμό και διαγίγνωσκαν τα ίδια θεμελιώδη προβλήματα στην ζωή μέσα στον πολιτισμό, πρότειναν κάποιες φαινομενικά παρόμοιες αλλά σε τελευταία ανάλυση πολύ διαφορετικές λύσεις. Εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόταν ο κάθε ένας από αυτούς του δύο στοχαστές τον σαδισμό και τον μαζοχισμό, αυτό το άρθρο προσπαθεί

να κατανοήσει και να διαπραγματευτεί τις διαστάσεις αυτού του ριζικού πεσιμισμού.

Η Εύη Ζαχαρακοπούλου μας παρουσιάζει ένα κινηματογραφικό δοκίμιο για το “Το Γλυκό Πεπρωμένο του Atom Egoyan: Ακραία απώλεια και ψυχική επιβίωση” του Cesare Secchi. Πρόκειται για μία εξαιρετικά κομψή εκδοχή αυτού που ονομάζεται εφαρμοσμένη ψυχανάλυση. Η ψυχαναλυτική σκέψη βρίσκεται εδώ στην υπηρεσία της αισθητικής εμπειρίας.

Ο τρόπος διαχείρισης ενός ανείπωτου τραύματος σε διαφορετικές ατομικές και στη συλλογική εκδοχή του αποτελεί τη βασική υπόθεση του έργου με την πλοκή να οδηγεί την ψυχαναλυτική ανάλυση και την ψυχαναλυτική σκέψη να βοηθά στην κατανόηση της πλοκής.

Τέλος η Χρυσή Γιαννουλάκη μας προσφέρει στον “Αναλυτή στη Συνεδρία” τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τα ουσιώδη στοιχεία ζωντανών συνεδριών μίας ανάλυσης και τους ουσιαστικούς σχολιασμούς δύο έμπειρων αναλυτών.

Η συλλογή αυτή των άρθρων δίνει τη δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με την πιο ώριμη έκφραση της ψυχανάλυσης στις διάφορες εκδοχές της. Το κλινικό υλικό, η εμβάθυνση σε κρίσιμες θεωρητικές και κλινικές έννοιες και η χρήση της ψυχανάλυσης στον κινηματογράφο προσφέρουν μία ενδιαφέρουσα διαδρομή από την αρχή έως το τέλος αυτού του τεύχους και ελπίζουμε να συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του διαλόγου σε αυτές τις θεματικές στη χώρα μας.